Mae Ynys Môn wedi cael ei dewis gan Gronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol i elwa o fuddsoddiad gwerth miliynau ar draws y DU.

Bydd menter 'Treftadleoedd' yn cysylltu pobl â threftadaeth yn y lleoedd y maent yn byw, yn gweithio ac yn ymweld â nhw.

Mae Ynys Môn yn un o chwe ardal newydd sy'n ymuno â'r cynllun, a fydd yn ymuno â naw arall a gyhoeddwyd yn 2023, fel rhan o gynllun y gronfa i fuddsoddi £200 milliwn mewn hyd at 20 ardal o Brydain.

Dyma'r ail ran o Gymru i elwa o'r prosiect, ar ôl Castell-nedd Port Talbot.

Dywedodd Eilish McGuinness, prif weithredwr y Cronfa Treftadaeth: "Rydym yn falch o hyrwyddo a buddsoddi yn y lleoedd hyn, gan helpu cymunedau a phartneriaid i lunio gweledigaethau newydd beiddgar ar gyfer y dreftadaeth ar garreg eu drws."

"Diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol, gallwn sicrhau bod treftadaeth yn cael ei gwerthfawrogi, ei gofalu a'i chynnal i bawb - nawr ac am genedlaethau i ddod."

"Ers dros 30 mlynedd, rydym wedi buddsoddi mewn treftadaeth i greu lleoedd gwell i fyw, gweithio ac ymweld, gan gynyddu'r cyfraniad cadarnhaol y mae treftadaeth yn ei wneud i fywyd yn y DU."

"Mae treftadleoedd yn adeiladu ar yr etifeddiaeth honno, gan gynnig cefnogaeth hirdymor a gyrru effaith hyd yn oed yn fwy."

Ychwanegodd arweinydd Cyngor Ynys Môn, Gary Pritchard: "Mae hwn yn gyhoeddiad a chyfle cyffrous i Ynys Môn. Rydym yn falch bod yr Ynys wedi derbyn cydnabyddiaeth genedlaethol ac yn ddiolchgar i'r Gronfa Dreftadaeth am ei hymrwymiad ariannu."

"Ein nod nawr yw ehangu cynnig treftadaeth gyfoethog yr Ynys, gan sicrhau y gall wneud cyfraniad sylweddol i gymunedau lleol a dyfodol economaidd-gymdeithasol yr ynys."

"Rydym yn awyddus i weithio gyda phartneriaid, rhanddeiliaid lleol, grwpiau cymunedol a diddordebau i gyflawni hyn."

"Hoffwn hefyd ddiolch i staff uned datblygu economaidd y cyngor am baratoi'r cynnig llwyddiannus hwn. Bydd eu harweiniad a'u mewnwelediad parhaus yn amhrisiadwy wrth i ni ymdrechu i wneud y gorau o'r cyllid pwysig hwn."

Cronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol yw'r ariannwr treftadaeth mwyaf yn y DU ac ers 1994 mae wedi dyfarnu dros £9.2 biliwn i fwy na 52,000 o brosiectau, pob un ohonynt wedi'u gwneud yn bosibl diolch i chwaraewyr y Loteri Genedlaethol.

Mae treftadleoedd yw chwarae rhan hanfodol wrth gefnogi cymunedau am y tymor hir i adfywio'r dreftadaeth y maent yn gofalu amdani ac i archwilio posibiliadau heb eu defnyddio, gan gyfrannu at hunaniaeth leol, cynyddu sgiliau treftadaeth a rhoi hwb i falchder mewn lleoedd.

Y pum treftadleoedd newydd arall yw Barking & Dagenham yn Nwyrain Llundain, Glannau Hanesyddol Belfast, Dudley yn y 'Gwlad Ddu' (Black Country), Ynysoedd Erch a yr ardal Tameside ym Manceinion Fwyaf.

Dywedodd Martin Schwaller, ymddiriedolwr/cyfarwyddwr GeoMôn, geoparc byd-eang UNESCO: "Mae creigiau amrywiol Ynys Môn, wedi'u siapio gan biliwn o flynyddoedd o weithgarwch tectonig, yn gwneud ei dirwedd yn anhygoel."

"Fel geoparc byd-eang UNESCO, mae ei geoamrywiaeth yn cefnogi bioamrywiaeth gyfoethog ac wedi dylanwadu ar ddiwylliant ac iaith leol."

"Mae porthladd hanesyddol Amlwch, a oedd unwaith yn ganolfan mwyngloddio copr, bellach yn gartref i ganolfan arddangos GeoMôn, gan ddenu dros 4,000 o ymwelwyr yr haf."

"Mae gan y safle hwn botensial mawr ar gyfer adfywio; byddai cyllid o fudd i bobl leol a'r ynys ac yn ei gwneud yn Drysor yng Nghoron Cymru."